Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, son periyotta, tüketici ve firmaların enflasyon beklentilerindeki gerilemenin belirginleştiğinin izlendiğini belirterek, “Nitekim, mart ayından bu yana hanehalkı enflasyon beklentileri 20 puanın, firmaların beklentileri ise 10 puanın üzerinde bir düşüş sergiledi. Para siyasetindeki kararlı duruşumuzla beklentilerdeki düzelme devam edecek.” dedi.
Karahan, yılın 1. Enflasyon Raporu’nun tanıtımı emeliyle birinci sefer İstanbul Finans Merkezi’ndeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Yerleşkesi’nde düzenlenen bilgilendirme toplantısında konuştu.
Karahan, haziran ayında başlayan dezenflasyon sürecinin devam ettiğini vurguladı.
Tüketici enflasyonunun ocak ayında yüzde 42,1’e gerileyerek, mayıs ayındaki zirve noktasına kıyasla değerli bir düşüş gösterdiğini ve son rapor periyodundan bu yana enflasyon gelişmelerinin öngörülerle uyumlu gerçekleştiğini tabir eden Karahan, enflasyonun ana eğilimindeki düşüşün son çeyrekte de devam ettiğini söyledi.
Karahan, dönemsel gelişmelere nazaran ana eğilim göstergelerin birbirinden farklılaşabildiğini belirterek, bu durumun, ana eğilimi farklı göstergeler üzerinden takip etmenin ehemmiyetini ortaya koyduğunu aktardı.
Takip edilen tüm göstergelerin ana eğilimde kademeli bir yavaşlamaya işaret ettiğini lisana getiren Karahan, şu tabirleri kullandı:
“Bu devirde, dağılım bazlı göstergeler, B ve C üzere dışlamaya dayalı göstergelere kıyasla daha düşük pahalar aldılar. Ana eğilim ocak ayında ise öngörülerimizle uyumlu olarak yükseldi. Bu gelişmede, vakte bağlı fiyat belirleme ve geçmiş enflasyona endeksleme eğilimi yüksek hizmet kalemleri öne çıktı. Ocak ayında, tüketici enflasyonu üzerinde fiyat, güç fiyatları, yönetilen/yönlendirilen fiyat ve vergi ayarlamalarının yansımaları görüldü.”
Karahan, ocakta yıllıklandırılmış ana eğilimin ise aralıktaki yaklaşık yüzde 30 düzeyinden, yüzde 34’e yükseldiğini ve yıllık enflasyonun altında kalmaya devam ettiğine dikkati çekti.
“Enflasyonun ana eğiliminin, ikinci çeyrekte tekrar yavaşlayacağını öngörüyoruz”
Karahan, “Enflasyonun ana eğiliminin, birinci çeyrekteki artışı sonrasında, ikinci çeyrekte tekrar yavaşlayacağını öngörüyoruz.” dedi.
Ocak ayı dinamiklerini daha yeterli anlamak ismine, TÜFE’deki kalemleri duruma ve vakte bağlı fiyatlama gösteren kümeler olarak ikiye ayırdıklarını vurgulayan Karahan, şunları kaydetti:
“Eğitim hizmetleri üzere, fiyatlamaları yılın belli periyotlarında yapılan ‘zamana bağlı gruplar’, güçlü mallar üzere fiyatlama zamanlaması ekonomik şartlara nazaran yapılan ‘duruma bağlı gruplardan’ ayrışmaktadır. Ocak ayında, vakte bağlı fiyatlama yapan kümede daha yüksek bir fiyat artışı gerçekleşti. Gerçekten, bu kümesi yakından incelediğimizde, yıl içinde en yüksek artışın yönetilen ve yönlendirilen kalemlerin de tesiriyle ocak aylarında gerçekleştiğini görüyoruz.
İzleyen devirlerde ise fiyat artışları daha zayıf oluyor. Duruma bağlı fiyat belirleyen kalemlerde ise fiyat artış oranı geçmiş yıla kıyasla daha düşük seyrediyor. Bu husustaki kutu çalışmamıza bakmanızı tavsiye ediyorum. 2024 yılının son çeyreğinde hizmet enflasyonunun yavaşladığını, temel mal enflasyonunun ise düşük seyrettiğini gördük. Ocak ayında temel mal fiyatları, yüzde 0,7 ile hayli ölçülü bir artış gösterdi. Temel mal yıllık enflasyonu, döviz kurundaki istikrarlı seyir, emtia fiyatları ve talep şartlarının takviyesiyle yüzde 24’lere gerilemiş durumda. Bilhassa, güçlü mal kümesi fiyatlarında ölçülü görünüm sürüyor.”
Karahan, ocak ayında hizmet fiyatlarının ise kamu ve özel kesim sıhhat hizmetleri öncülüğünde yüzde 10,3 ile bariz bir artış kaydettiğini bildirdi.
Resmi sıhhat muayene iştirak hisselerinde 2017’den bu yana birinci sefer artışa gidildiğini belirten Karahan, yüksek oranda gerçekleşen bu artışın ocak ayı tüketici enflasyonuna tesirinin 0,6 puan olduğunu, ayrıyeten düzenlemenin şubat ayı enflasyonuna sarkan tesirlerinin de olacağını kaydetti.
Hizmetlerde aylık bazdaki yükselişe rağmen, yıllık bazda düşüş eğiliminin sürdüğünü tabir eden Karahan, “Geçmişe endeksleme eğilimi güçlü eğitim ve kira üzere kalemler ise hizmet enflasyonunu üst çekmekte. Buradan hareketle, kira enflasyonuna başka bir parantez açmanın kıymetli olduğunu kıymetlendiriyoruz. Çünkü, kira enflasyonu, zelzele, kentsel dönüşüm, demografik ögeler, kira artış sınırlaması üzere nedenlerle de başka hizmet kalemlerinden hem düzey hem de atalet açısından ayrışıyor. Kira enflasyonunun yüksek olmakla bir arada yavaşlama eğiliminde olduğunu görüyoruz.” diye konuştu.
Karahan, Perakende Ödeme Sistemi mikro datalarının de bu müşahedesi teyit ettiğini aktardı.
Nitekim, yeni ve yenilenen kira mukavelelerindeki artış oranının düştüğünü belirten Karahan, ayrıyeten kontratlardaki artış oranlarının, TÜFE’deki mevcut yıllık kira enflasyonunun altında kaldığını vurguladı.
“Ocakta aylık kira enflasyonundaki dönemsel artış, kira mukavele yenileme oranındaki yükselişten kaynaklanıyor”
Karahan, ocak ayında aylık kira enflasyonundaki dönemsel artışın kira kontrat yenileme oranındaki yükselişten kaynaklandığını söyledi.
Buna rağmen, bu tıp kontratlardaki kira artış oranının ocak ayında da gerilediğini aktaran Karahan, şöyle devam etti:
“Özellikle temel mallarda olmak üzere tüketici enflasyonu üzerinde üretici fiyatlarından gelen baskının ölçülü olduğunu söyleyebiliriz. Bu bağlamda, üretici aylık enflasyonu, son üç aylık devirde ortalamada yüzde 1,4 seviyesinde seyrederek temel mallardaki dezenflasyonu destekledi. Daha evvel de vurguladığımız üzere, enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışlarının seyri, dezenflasyonun suratı açısından ehemmiyet arz ediyor.
Enflasyon beklentileri, dezenflasyon patikamızın üzerinde seyretmekle birlikte, gerilemeye devam ediyor. Manşet enflasyondaki düşüşle tüm kesimlerin beklentileri kademeli bir biçimde geriliyor. Son devirde, tüketici ve firmaların enflasyon beklentilerindeki gerilemenin belirginleştiğini izliyoruz. Hakikaten, mart ayından bu yana hanehalkı enflasyon beklentileri 20 puanın, firmaların beklentileri ise 10 puanın üzerinde bir düşüş sergiledi. Para siyasetindeki kararlı duruşumuzla beklentilerdeki düzelme devam edecek.”
Karahan, siyaset faizini nisan-kasım devrinde yüzde 50 seviyesinde sabit tuttuklarını anımsattı.
Aralıkta, enflasyonun ana eğiliminde gerilemenin ve beklentilerle fiyatlama davranışlarındaki güzelleşmenin devam ettiğini gördüklerini belirten Karahan, “Ayrıca, yurt içi talebin enflasyondaki düşüşü destekleyici düzeylerde olduğunu değerlendirdik. Bu saptamalar doğrultusunda, gerekli sıkılığı koruyacak formda siyaset faizini kademeli olarak yüzde 50’den yüzde 45’e indirdik.” dedi.
Karahan, buna ilaveten, gecelik vadede borçlanma ve borç verme oranları ortasındaki marjı daralttıklarını söz etti.
Ayrıca ekonomik ünitelerin beklentilerindeki ayrışma ve mümkün oynaklıklara karşı, mali transferin aktifliğini makroihtiyati önlemler ve likidite idaresiyle desteklediklerini aktaran Karahan, şunları kaydetti:
“Sıkı nakdî duruşumuzu desteklemek üzere kullandığımız araçları 3 ana kümede özetleyebiliriz: Mevduata yönelik düzenlemeler ile TL mevduatın hissesini artırmayı ve Kur Muhafazalı Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarını (KKM) kademeli olarak azaltmayı hedefliyoruz. Kredi büyümesine yönelik düzenlemeler ile kredi talebindeki dalgalanmaların önüne geçiyoruz. Üçüncü olarak da likiditeye ait adımlarımız ile sistemdeki fazla Türk lirası likiditeyi yönetiyoruz. Piyasada oluşan likidite fazlasını mecburî karşılıklar ve mevcut öteki araçlarımızı kullanarak sterilize ediyoruz.
Bu bağlamda, Türk lirası Depo Alım İhalelerini ve döviz ile altın karşılığı satım taraflı swap ihalelerini de kullanıyoruz. Ayrıyeten 24 Ocak tarihinden itibaren 4 hafta vadeli depo alım ihalesi düzenlemeye başladık. Bu yolla, sterilizasyon süreçlerinin vadesini uzatmayı hedefledik. Likidite şartlarını yakından izliyoruz. Araç setimizi tesirli bir halde kullanmaya devam edeceğiz. Finansal şartlara baktığımızda, bileşik bazda mevduat ve ticari kredi faizleri yüzde 54, tüketici kredisi faizleri ise yüzde 64 civarında oluşuyor. Siyaset faizinde yaptığımız 5 puanlık indirim, mevduat ve kredi fiyatlamalarına beklentilerimiz ölçüsünde yansıdı.”
“Tüketici kredisi büyümesinin ölçülü bir patikada kalmasını sağlayacağız”
Karahan, “Para siyaseti duruşumuz ve makroihtiyati çerçeve sayesinde mevduat faizlerinin düzeyi, Türk lirasına geçişi ve tasarrufları desteklemeyi sürdürüyor.” sözünü kullandı.
Kredi gelişmelerine bakıldığında ekim ve kasım aylarındaki ölçülü seyirden sonra dönemsel faktörlerin tesiriyle tüketici kredisi büyümesinin aralık ayında bir ölçü hızlandığını ve bu hızlanmanın kredi kartı ve gereksinim kredisi kaynaklı gerçekleştiğini lisana getiren Karahan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Söz konusu büyüme ocak ayında ise yine ölçülü bir seyre döndü. Tüketici kredilerinin, iç talepteki dengelenmeyi tesis edecek bir süratte seyretmesi kritik ehemmiyette. Bu nedenle tüketici kredisi büyümesinin ölçülü bir patikada kalmasını sağlayacağız. Ticari tarafta ise Türk lirası kredi büyümesi, aylık büyüme sonları ve kredi talebiyle uyumlu. Öbür taraftan, devam eden güçlü yabancı para kredi talebi nedeniyle bu kredilerdeki aylık büyüme hududunu, ocak ayında yüzde 1’e indirdik.
Yabancı para kredilerindeki büyümenin, maksatlarla uyumlu bir patikada seyretmesini bekliyoruz. Sıkı mali duruşumuz ve KKM bakiyesinin azaltılmasına yönelik uygulamaların tesiriyle Türk lirası varlıklara olan ilgi ve itimat devam ediyor. Türk lirası mevduatın hissesi yüzde 60 düzeyine yaklaşarak tarihi ortalamasına yakınsarken, KKM’nin hissesi yüzde 5 düzeyine geriledi. KKM hesaplarının toplamı 2023 ağustos ayında 140 milyar doların üzerine yükselmişti. Mevcut durumda bakiye 29 milyar dolara geriledi.”
Karahan, KKM bakiyesinin azalmasının Türk lirası mevduat hissesini artırarak nakdî transfer sistemini güçlendirdiğini ve Merkez Bankası bilançosu üzerindeki riskleri azalttığını kaydetti.
Söz konusu besbelli gerilemeye rağmen son 12 ayda vadesi dolan KKM bakiyesinden dövize geçiş oranının yüzde 12 düzeyinde kaldığını belirten Karahan, KKM’nin mevcut düzeyi düşünüldüğünde, bu uygulamayı yıl içerisinde hukukî şahısları önceleyecek formda sonlandırmayı planladıklarını vurguladı.
“Türkiye’ye yönelik sermaye hareketlerinin olumlu seyrettiğini görüyoruz”
Karahan, “Son periyotta, global piyasalarda azalan risk iştahı ile birlikte sermaye girişleri yavaşlarken Türkiye’ye yönelik sermaye hareketlerinin olumlu seyrettiğini görüyoruz. Önümüzdeki periyotta sermaye girişleri, global gelişmelere bağlı oynaklık gösterebilir.” dedi.
Yurt içi ve yurt dışı yerleşiklerin Türk lirasına olan itimadının artmasının rezervlere olumlu yansımaya devam ettiğini tabir eden Karahan, kelamlarını şöyle tamamladı:
Ağustos ayından itibaren, sterilizasyon gayeli satım taraflı swap süreçlerine başladık. 22 Mart ile 31 Ocak tarihleri ortasında, brüt rezervler 42 milyar dolar artış gösterirken, swap hariç net döviz konumumuz 130 milyar dolar düzgünleşti. 31 Ocak prestijiyle brüt rezerv seviyemiz 166 milyar dolara, Swap hariç net rezervlerimiz, yurt içinde yaptığımız TL karşılığı döviz swapları da dahil ettiğimizde, 65 milyar dolara yükseldi. Sıkı para siyaseti duruşumuz, Türkiye’ye yönelik risk algısını olumlu istikamette desteklemeye devam etti. Risk primi, jeopolitik gelişmeler sebebiyle oynak bir görünüm izlese de ölçülü seyrini sürdürdü.”
(Bitti)