Hak Personel Sendikaları Konfederasyonu (HAK-İŞ) Genel Başkanı Mahmut Arslan, “4 tane çalışanın bir emekliyi finanse ettiği sistem en ülkü bir sistem. Bugün EYT uygulaması yapılmadan evvel 2020 yılında faal pasif istikrarımız 2,37’ydi. Yani 2,37 çalışan bir emekliyi finans ediyor. 2023 yılında bu 1,82’ye düşüyor” dedi.
HAK-İŞ Genel Başkanı Mahmut Arslan, HAK-İŞ Akademi tarafından Türkiye’deki emeklilik sisteminin sorun ve tahlil tekliflerinin ele alındığı ‘Emeklilik Sisteminin Şimdiki Meseleleri ve Tahlil Teklifleri Raporu’nu düzenlediği basın toplantısında kamuoyu ile paylaştı. Arslan, HAK-İŞ Akademi’nin toplumsal güvenlik sistemiyle ilgili aylık bağlama sisteminin enflasyonlu devirdeki durumu, emeklilik sistemi ve toplumsal güvenlik sisteminin içinde bulunduğu problemler ve tahlilleriyle ilgili bir çalışma gerçekleştirdiğini kaydetti. HAK-İŞ olarak toplumsal güvenlik sistemiyle ilgili pek çok platformda birçok sorunu gündeme getirdiklerine dikkati çeken Arslan, “Sosyal güvenlik sistemimizin içinde bulunduğu kaideleri güzelleştirme konusunda HAK-İŞ daima yapan bir rol üstlenmiştir. Daima sorunun yalnızca ortaya konması değil, tahlillerini de birlikte ortaya koymuştur” açıklamasında bulundu.
Toplumsal Güvenlik Kurumu’nun 1999’da, 2008’de ve sonrasında yapılan birtakım çalışmalarla bütün aksiliklere karşın değerli muvaffakiyetler da yakaladığını belirten Arslan, 2002 yılında yüzde 70’lerde olan Sosyal Güvenlik Kurumu kapsamının 89’lara ulaştığını lisana getirdi.
“Sosyal güvenlik sistemimize önemli bir kaynak aktarmıyor”
Arslan, gayri safi ulusal hasıladan emeklilerin aldığı hissenin 2009 yılında yüzde 7,6 olduğunu hatırlatarak, “2023’te 6,4’e düşüyor, 2024’te ise 6,8’e ağustos prestijiyle. Münasebetiyle aslında Türkiye’nin genel olarak ulusal geliri artmasına karşın toplumsal güvenlik harcamalarımızda 2023’te yüzde 6,4’a düşüyor, 2025’te 6,8. Bu şunu gösteriyor; maalesef toplumsal güvenlik sistemimize öteki gelişmelere paralel olarak önemli bir artış, önemli bir kaynak aktarmıyor demektir” tabirlerini kullandı.
“Aktüeryal istikrarımızı kayıt dışı istihdam bozuyor”
Kamuoyunda toplumsal güvenlik sisteminin aktüeryal istikrarını EYT’nin ve emekli maaşlarının bozduğu algısı olduğunu belirten Arslan, “Bu hakikat değil. Aslında aktüeryal istikrarımızı iki tane temel husus bozuyor. Birincisi kayıt dışı istihdam. Hala Türkiye, OECD ülkelerinin iki katı -OECD ortalamaları yüzde 15 temel kabul edersek- yüzde 30 kayıt dışı istihdam problemiyle karşı karşıya. Kayıt dışı istihdam demek prim almama demektir, vergi almama demektir. Münasebetiyle Türkiye’nin emeklilikle ilgili en temel sorunu emekli maaşları değil, en temel sorunu kayıt dışı istihdamdır” dedi.
“Prim gelirlerinin tahsil edilmesi durumunda Toplumsal Güvenlik Kurumumuzun prim alacakları 600 milyarı buluyor”
Aktüeryal dengeyi bozan ikinci bahsin ise prim gelirlerinin tahsil edilememesi olduğuna işaret eden Arslan, “Elimizde 2023 yılı bilgileri var. Toplam baktığınız vakit Toplumsal Güvenlik Kurumumuzun prim alacakları 600 milyarı buluyor. 600 milyarlık bir priminiz olsa bugünkü emekli maaşlarını yüzde 50 artırma talihiniz var. Üstelik önemli bir kayıt dışını da ortadan kaldırmayı da koyduğunuz vakit bu sayılar 1,5 trilyonu bulan sayılar oluyor. Münasebetiyle kayıt dışı istihdamı ortadan kaldırırsak yahut asgariye indirirsek, prim alacaklarımızı tahsil edersek, aslında toplumsal güvenlik kurumumuzun kamuoyunda algı oluşturmaya çalışılan ‘kötüdür, batmıştır, yok olmuştur’ üzere algıları da değiştirmiş olacağız” diye konuştu.
“4 tane çalışanın bir emekliyi finanse ettiği ülkü bir sistem”
Arslan, emeklilik sistemindeki aktif-pasif istikrarına ait ise, “Dünyadaki primli sistemlerde aktif-pasif istikrarının 4 çalışanın bir emekliyi finanse ettiği bir modelden bahsediyoruz. Lakin dünyanın hiçbir yerinde bu model 4’te bir değil. Olsa bu ülkü bir şey. Evet, 4 tane çalışanın bir emekliyi finanse ettiği ülkü bir sistem. Ama bunu hiçbir vakit biz yakalayamadık. Bugün de sistemden evvel yani bu EYT uygulaması yapılmadan evvel 2020 yılında aktif-pasif istikrarımız 2,37’ydi. Yani 2,37 çalışan bir emekliyi finans ediyor. 2023 yılında bu 1,82’ye düşüyor. EYT’den kaynaklı oldu. Münasebetiyle bizim 1,82 çalışanımız bir emekliyi finanse etmek zorunda. Bu da aslında çanların çaldığı önemli bir düşünceyi işaret ediyor” değerlendirmesinde bulundu.
“Türkiye’de sendikal örgütlülüğün önünü açarsak problemleri çözüyoruz”
Avrupa İstatistik Ofisi’nin verdiği rakamlara göre Avrupa Birliği ortalamasında aktüeryal istikrarın 1,93 olduğunu belirten Arslan, neredeyse hiçbir demokratik ülkede 4 çalışanın bir emekliyi finanse ettiği bir sayının yakalanamadığını lisana getirdi. Arslan, “Türkiye bununla övünmeli mi? Elbette değil. Lakin bunu yalnızca EYT’nin üzerine yıkmak büyük bir haksızlık. Biz HAK-İŞ olarak şayet Türkiye’de sendikal örgütlülüğün önünü açarsak, sendikal örgütlülük yüzde 15 değil de yüzde 50’lere ve daha üste çıkarsa üç tane temel sorunu çözüyoruz” sözlerini kullandı.
Sendikalı örgütlülüğün önünün açılması halinde toplu kontrat sisteminin genişletileceğini aktaran Arslan, gelir dağılım adaletsizliğini önlemek için kıymetli bir evreyi kaydedeceklerini vurguladı.
“Sistem enflasyonun çok yükseleceği yahut çok düşeceği dikkate alınmadan yapılmış”
Arslan, 2025 yılında emekli olacaklara enflasyondan kaynaklı olarak daha az maaş bağlamasından dolayı yaşanan mağduriyete değinerek, “HAK-İŞ olarak bu sorunu esaslı bir tahlil olarak görüyoruz. Bugün konjonktürel olarak önümüze gelen 2024 yılında emekli olan bir emekçi, şayet 2025 yılında emekli olursa yüzde 35’e varan gelir kaybını, maaş kaybını tartışmaktan öteye büyük bir ıslahattan bahsediyoruz. Konjonktürel olarak bu sene bu sorunu çözmek gelecek yıl için öteki meseleleri gündemimize getiriyor. Sistem 2008 yılında ıslahat gerçekleştirilirken maalesef enflasyonun çok yükseleceği yahut çok düşeceği dikkate alınmadan o günkü konjonktüre nazaran yapılmış bir hesaplama, bugün gelip duvara tost attı bizi” dedi.
“Emekli olmadan çalışmaya devam eden beşerler ne kadar fazla sistemde kalırsa o kadar fazla maaş alır”
Emeklilik sisteminde esaslı bir düzenleme yapılması gerektiğini kaydeden Arslan, şu sözlere yer verdi:
“Bizim düzenlememiz şu; sistemde kalan yani emekli olmadan çalışmaya devam eden beşerler ne kadar fazla sistemde kalırsa o kadar fazla maaş alır. Bu eşyanın tabiatı da bu olması gerekiyor. Daha fazla prim ödeyip, daha az maaş almak; bu hakikaten gerçek bir tavır değil. Bundan vazgeçilmeli. Hükümetimiz neden bundan vazgeçti? Niye bu kritik sorunun tahlili konusunda beklemeye geçtiler bilemiyoruz. Şimdi iki ayımız var. Kasım ve aralık ayı. Tahminen aralık ayının sonuna kadar bir düzenleme yapılabilir. Beklentimiz var. Şayet yapılmazsa bir taraftan erken emekliliği eleştirenler, EYT’yle toplumsal güvenlik sistemimize yeni yük getirildi diyenler, emeklilerle ilgili sendikaları suçlayanlar, ki bizi de suçluyorlar EYT’yi savunduğumuz için, ülkeyi bir krize soktuğumuz için.”
Arslan’ın konuşmasının akabinde İş ve Toplumsal Güvenlik Uzmanı Sadettin Orhan, ‘Emeklilik Sisteminin Yeni Meseleleri ve Tahlil Teklifleri Raporu’na ait sunum gerçekleştirdi. Orhan, kısa vadede 2024 sonrası aylık kayıplarının önlenmesi, orta vadede emekli aylığı hesaplama ve güncelleme sisteminin revize edilmesi, Sosyal Politika Koordinasyon Kurulu oluşturulması, uzun vadede ise Toplumsal Güvenlik Şurası yerinde toplumsal güvenlik sisteminin reforme edilmesi gerektiğini vurguladı. – ANKARA