Macar edebiyatı, yayıncılığı ve çeviri faaliyetlerinin tanıtıldığı “Edebiyat Pikniği” aktifliği, Liszt Enstitüsü-Macar Kültür Merkezi’nde gerçekleştirildi.
“2024 Türk-Macar Kültür Yılı” kapsamında gerçekleştirilen aktifliğe katılan Erdelyi Szalon Yayınevi’nin sahibi Attila Zoltan Kovacs, ” Macaristan’da Yayın Dünyası” başlıklı bir sunum yaptı.
Macarcadan Türkçeye çevirisi yapılan yapıtların çoğunlukla Macar klasikleri olduğunu aktaran Kovacs, bu eserler dışındaki çeviri faaliyetlerinin ise epey az olduğunu söyledi.
Kovacs, Macarcadan Türkçeye yapılacak çevirilerde mecburî olarak bir seçme süreci yapmak zorunda kaldıklarının altını çizerek, şu bilgileri verdi:
“Macar edebiyatı çok varlıklı bir edebiyattır. Bu yapıtların tamamını çevirmek ise varsayım edeceğiniz üzere imkansız. Burada çevirisi yapılacak yapıtlardan kastım, son 150 yılda yazılmış çağdaş eserler. Daha eski tarihlere gidecek olursak problem giderek daha fazla zorlaşacaktır. Bu yapıtların çevirisini yapmak için periyodun Macarcasını da çok âlâ bilen özel tercümanlara muhtaçlık vardır. Bu mütercimleri bulmak çok güç. Ayrıyeten piyasada ilgi gören çağdaş edebi eserler olduğu için kendimizi son periyotla sonlandırmak zorundayız.”
“Şu anda Türkiye’de ne kadar Macarca eser varsa Macaristan’da o kadar Türkçe eser var”
Macar edebiyatı içinde çok az sayıda müellifin yurt dışında yapıtlarının çevrildiğini kelamlarına ekleyen Kovacs, “Yapılan çevirilerden ötürü müellife ne yazık ki çok yeterli bir telif de ödenemiyor. Muharrire kalan yalnızca yapıtının tanıtılması oluyor. Şu anda Türkiye’de ne kadar Macarca eser varsa Macaristan’da o kadar Türkçe eser var. Macaristan’da Türk müelliflere ait yapılan araştırmalarda Macar okurların Türk müellifleri bilmediğini görüyoruz. En âlâ bilinen Türk muharrir ise Orhan Pamuk.” sözlerini kullandı.
Attila Zoltan Kovacs, Macar edebiyatının da dahil olduğu Orta Avrupa ülkeleri ortasında da çeviri faaliyetlerinin çok düzgün bir durumda olmadığını vurgulayarak şunları kaydetti:
“Ne yazık ki karşımızda küçük bir piyasa var. Kelam konusu ülkelerin dünya piyasasında büyük bir yere sahip olması için birlikte hareket etmesi gerekiyor. Lakin bu da hayli sıkıntı zira art planda edebiyattan daha çok siyaset değerli bir rol oynuyor. Ne yazık ki devlet dayanağı olmazsa çeviri faaliyetini sürdürmek neredeyse imkansız.”
Türkiye’den Macar edebiyatı üzerine çalışan araştırmacı bulmakta zorlandıklarını aktaran Kovacs, sene sonuna kadar yapılacak çeviri faaliyetiyle toplam 12 yapıtın Türkçe’ye kazandırılacağını söyledi.
“Bartok Anadolu’ya geldiğinde Macar folklorunun asıl mirasının burada olduğunu görmüştü”
Etkinlikte Macar bestekar, etnomüzikolog, piyanist Bela Bartok’un hayatını anlatan “Bartok’un İzinde” belgeselinin Türkiye prömiyeri de gerçekleşti.
Yapımcı Csaba Farkas da AA muhabirine yaptığı açıklamada, belgesel için öncelikle Macaristan’ın ünlü folklor araştırmacısı ve “Anadolu’da Bartok’un İzinde” yapıtına imza atan Janos Sipos ile görüştüğünü belirterek, “Sipos’a, Bartok’un Türkiye’de geçirdiği vakitleri anlatan bir belgesel yapmak istediğimi söyledim. Kendisi bu fikrime epeyce olumlu bir biçimde yaklaştı. Belgeselin draftını hazırladım. Daha sonra ise Türkiye’ye gelerek bir müddet araştırma yaptım. Bartok’un asıl hedefi Macar kültürünün kaynaklarına ulaşmaktı. Bunun için birçok yeri ziyaret etti. Bartok Anadolu’ya geldiğinde Macar folklorunun asıl mirasının burada olduğunu görmüştü. Bu yüzden benim de en çok merak ettiğim nokta, Bartok’un hem yaşadığı hem de ziyaret ettiği yerlerin son haliydi.” halinde konuştu.
Belgeselin Türkiye’deki çekimlerinin 11 gün sürdüğünü kaydeden Farkas, “Belgeselimizin Macaristan prömiyerini yaptık. Bunun yanı sıra kıymetli bir şenliğe katıldık. Her iki aktiflikte de Türkiye’den gelen konuklarımız vardı. Onların belgeseli izlediklerinde epey yeterli hisler hissettiğini gördüm. Sinemamızın bugün de Türkiye prömiyerini yapacağız. Umuyorum buradaki izleyiciler de emsal hisleri paylaşır.” dedi.
“Bu süratli çağda bilhassa gençlerin Bartok’un hayatını merak etmelerini sağlayabilirsek çok keyifli olacağız”
Direktör Kalman Kazsmer, Bartok’un Türkiye’ye yaptığı ziyaretin çok fazla bilinmediğini ve Macar folklorunun geçmişiyle ilgili yaptığı ziyaretlerde kendisini en fazla Türkiye’de rahat hissettiğini lisana getirdi.
Bartok’un Türkiye ziyaretinde buradaki halkın hayatını tüm ayrıntılarıyla araştırdığına dikkati çeken Kazsmer, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“O, burada düğünlerden tarlada çalışanlara kadar insanların hayatını görmeye ve anlamaya çalıştı. Bartok lakin bunu yapabilirse halkın kültürünü tam olarak anlayabileceğini biliyordu. Biz de onun bu değerli hayat kıssasını sinemamızla tekrar gün yüzünü çıkarmak istedik. Belgeselde, birbiriyle Bartok’un yapıtları üzerinden tanışan Türk ve Macar iki genç var. Onlar Bartok’un bu gezdiği rotayı 100 yıl sonra yine geziyor. Bu süratli çağda bilhassa gençlerin Bartok’un hayatını merak etmelerini sağlayabilirsek çok keyifli olacağız.”
Yoğun bir iştirakin gözlendiği aktiflik, Erdal Şalikoğlu ve Ferda Ereren’in, Bartok’un Anadolu derlemeleri ve Macar varyantlarını seslendirdiği konserle sona erdi.