Gıda işletmelerinin uyması gereken kurallara yönelik kılavuz güncellenirken, kılavuzda besin etiketi, tanıtımı ve sunumunda “vejetaryen/vegan” kavramlarının kullanımına ait düzenlemeler dikkati çekti.
AA muhabirinin derlediği bilgiye nazaran, Tarım ve Orman Bakanlığı, yeni düzenlemeler doğrultusunda besin işletmelerinin uyması gereken kuralları içeren “Türk Besin Kodeksi Besin Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği Kılavuzu”nu güncelledi.
Kılavuzda, besinlerin etiketi, tanıtımı, sunumu ve reklamında kullanılan terim ve sözlerle ilgili olarak, tüketicilerin hakikat bilgilendirilmesini sağlamak ve yanıltılmasını önlemek, besin işletmecilerine yardımcı olmak ve denetimlerde yapılacak değerlendirmelerde uygulama birlikteliği gayesiyle güncellemeye gidildi.
Bu kapsamda, besinin etiketlenmesi, besinin nitelikleri açısından aldatıcı olmayacak. Besinin etiketinde yer alan marka, besinin ismi, söz, terim ve görseller, besinin bilhassa tabiatı, kimliği, özellikleri, bileşimi, ölçüsü, dayanıklılığı, menşe ülkesi ve üretim metodu açısından öteki bir eser kümesini çağrıştırmayacak. Örneğin, margarin etiketlerinde tereyağını çağrıştıracak formda süt, yayık, kova, güğüm üzere görseller kullanılamayacak. Zeytinyağı hariç bitkisel yağlarda, zeytinyağını çağrıştıracak zeytin yahut zeytin ağacı görseline yahut “zeytinyağı tadında/lezzetinde” üzere tabirlere yer verilemeyecek.
Gıda işletmecisinin adında/ticari unvanında yer alan tabirler, tüketicide yanlış bir algı yaratacak halde kullanılamayacak. Besin işletmecisinin isminde yahut ticari unvanında yer alan tüm karakterler tıpkı puntoda olacak formda yazılacak.
Sadece aroma kullanılan bir besinde, “sadece aroması verilmek istenen besine atıf yapılarak besinin kendisi kullanılmış algısı” oluşturulamayacak. Peynirin kendisi kullanılmadan yalnızca peynir aroması kullanılan bir kekte, “peynirli” tabiri kullanılamayacak, bu durumda “peynir aromalı” sözüne yer verilecek.
Sütlü buz ve bitkisel yağlı sütlü buz hariç olmak üzere yenilebilir buz karışımlı besinlerin etiketlerinde inek, koyun üzere görsellere yer verilmeyecek. Yenilebilir buzlu eserlerin etiketlerinde yer alan sözler, eserin dondurma olduğu algısı oluşturmayacak.
Endüstriyel ölçekte üretilen besinler için “ev yapımı” tabiri kullanılamayacak. “Ev imali tadında” tabiri ise tüketici tercihine bırakıldığından kullanılabilecek. Süt ve süt eserleri etiketinde “köy”, “ev”, “geleneksel”, “çiftlik” ve “yüzde 100” üzere sözlere yer verilemeyecek.
Fermente süt eserlerinde “yüzde 100” üzere sözlere yer verilemeyecek. Tüketici tarafından piyasada yer alan benzeri besinlerle karıştırılabilecek ve tek bileşenden oluşan besinlerde ise kelam konusu tabir kullanılabilecek.
Kahve karışımlarının kahve üzere algılanması kelam konusu olduğunda kahve dışında rastgele bir bileşen içermeyen eserlerde “yüzde 100 kahve” sözü yer alabilecek.
Toplu tüketim yerlerine yönelik eser etiketlerinde “ev dışı tüketime uygundur”, “ev dışı kullanım” üzere sözlerin kullanılması tüketicide farklı algıya sebep olabileceği için bu sözler kullanılmayacak.
Bu çeşit eserlerde kullanıcı maksat kitlesini vurgu yapmak için “catering”, “profesyoneller için”, “pastaneler için”, “lokantalar için” üzere tüketiciyi yanıltmayacak sözlere yer verilebilecek.
Yer fıstığı kullanılarak üretilen baklavada “yer fıstıklı” sözü kullanılacak, yalnızca “fıstıklı” sözü yer almayacak.
Kebap yanında yoğurt servis ediliyorsa “yoğurtlu kebap” formunda tüketiciye bilgi verilecek. Yoğurt dışında öbür bir fermente süt eseriyle birlikte servis ediliyorsa yoğurt sözü yerine, servis edilen fermente süt eserin ismi yazılarak “… kebap” formunda tüketiciye sunulacak.
Vejetaryen/vegan sözlerinin kullanımı
Kılavuzda, vejetaryen ve vegan besinlerin reklamı, tanıtımı ve sunumuna ait de düzenleme yapıldı. Vejetaryen ve vegan beslenme biçiminin yetişkin bireylerin hür iradesiyle karar vermesi gereken bir konu olması nedeniyle bu besinlerin reklamı, sunumu, tanıtımı ve piyasaya arzı, hayvansal kökenli besinlerin ikamesi algısı yaratılarak özendirici halde olamayacak.
Süt ve süt bileşenleri kullanılmadan büsbütün bitkisel bileşenlerden oluşan vegan beslenme hedefli eserler, markasında, isminde yahut görselinde peynir algısı oluşturmayacak formda üretilebilecek.
Vegan tüketicilere yönelik besinlerin ismi ve markası dahil olmak üzere etiketinde, hayvansal besinlere ilişkin tabir ve görsellerle, bu sözleri çağrıştıracak tabir ve görseller kullanılamayacak.
Vejetaryen tüketicilere yönelik besinlerin etiketinde, kırmızı et, kanatlı eti, balık eti yahut içeriğinde yer almayan hayvansal besin söz ve görselleri yer almayacak.
Vejetaryen ve vegan tüketicilere yönelik besinlerin isimlendirilmesinde, bitkisel, vegan, vejetaryen sözlerine ek olarak köfte, sosis, salam, nuget, burger, ızgara üzere tabirler ve esere ilişkin görseller kullanılabilecek.
Gıdaların etiketinde, hayvansal kökenli besin bileşeni içeren besinlere ilişkin tescilli coğrafik işaret yahut klasik eser isimleri kullanılamayacak.
Kılavuzda kullanılmasına müsaade verilmeyen besin isimleriyle birlikte “et tadında”, “tavuk lezzetinde” üzere tabirler de kullanılamayacak.
Menülerde vejetaryen ve vegan eserler açıkça belirtilecek
Toplu tüketim yerlerinde son tüketiciye sunulan hazır ambalajlı olmayan, vejetaryen ve vegan tüketicilere yönelik besinlerle ilgili olarak “vejetaryenler/veganlar için uygundur” üzere beyanlar basitçe görülebilecek, açıkça okunabilecek halde menüler, yazı tahtaları, broşür, karekod, dijital ekran gibisi araçlar vasıtasıyla son tüketiciye sunulacak.
Bileşimi, eser tarifi, üretim metodu yahut ilgili mevzuatı gereği hayvansal kökenli besin bileşeni içermesi beklenmeyen eserlerin arz edildiği toplu tüketim yerlerinde, tüketicilerin bilgi ihtiyacını karşılamak üzere menülerde yahut tüketicinin görebileceği bir yerde “Vejetaryen/Vegan tüketimine uygundur” tabirine yer verilebilecek.
Gıda işletmecileri, kılavuzla yeni getirilen kararlara, 31 Aralık 2026 tarihine kadar ahenk sağlama yükümlülüğünde olacak. Bu tarihten sonra, getirilen kararlara uygun olmayan eserler piyasada bulunmayacak.
