KOCAELİ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı Bitki Doku Kültürü Laboratuvarı’nda jenerasyonu tükenmek üzere olan bitkiler, doku kültürü formülüyle topraksız olarak çoğaltılıp tekrar tabiata kazandırılıyor. Üniversitenin Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Arda Acemi, en büyük gayelerinin Kocaeli özelinde ülkenin biyoçeşitliliğine katkıda bulunmak olduğunu söyledi.
Kocaeli Üniversitesi ve sanayi iş birliğiyle yaklaşık 5 yıldır 5 kişilik grupla üniversitede yürütülen projede, bilhassa Kocaeli ili sonlarındaki kuşağı tükenmekte olan yahut tehdit altındaki bitki cinsleri tespit edilip, doku kültürü usulleriyle çoğaltılıyor. Kocaeli’nin farklı ekosistemlerinde barınan bu bitkiler, laboratuvar ortamında üretilerek tabiata kazandırılıyor.
’50’NİN ÜZERİNDE TIP BELİRLEDİK’
Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Arda Acemi doğadaki popülasyonları müdafaa altına almak istediklerini belirterek, “Biz üniversite ve sanayi iş birliğiyle Kocaeli içerisindeki jenerasyonu tükenmek üzere olan yahut tehdit altındaki bitki çeşitlerini bulup, bunları doku kültürü metotlarıyla, bitki biyoteknolojisi teknikleriyle burada çoğaltıp tekrar tabiata aktarıyoruz ve bu suretle bitkilerin tabiattaki popülasyonlarını müdafaa altına almak istiyoruz. Bunun için Kocaeli’de belirlediğimiz endemik olan 50’nin üzerinde cins var. Lakin biz, bunlardan daha kritik tükenme tehlikesi altında olan yahut tehdit altında olan birinci 20 adedine odaklandık. Bilhassa 22 Mayıs Dünya Biyolojik Çeşitlilik Günü’nde elde ettiğimiz, bu yıl üzerinde çalıştığımız bitkileri Kandıra ilçesinde kıyı kumullarına aktarmak üzere bulunacağız. Bu sayede Kocaeli özelinde ülkemizin de bitki biyoçeşitliliğine, onun sürdürülmesine ve korunmasına katkıda bulunmuş olacağız” tabirlerini kullandı.
‘YAKLAŞIK 500 KADAR ÜRETİP TABİATA KAZANDIRDIK’
Odaklandıkları 4 tıbbın her birinden yaklaşık 500 kadar üretip tabiata kazandırdıklarını söyleyen Doç. Dr. Acemi, “Daha önce bahsettiğim bu 20 bitkilik listenin içerisinden en kritik olanlarına odaklandık. Bunlardan mavi yıldız, Riva sığırkuyruğu, kum zambağı ve bu sene odaklandığımız cins Kilyos düğmesi. Münasebetiyle bu 4 tane çeşidimizi şimdiye kadar her bir çeşitten yaklaşık 400 ila 500 kadar üretip, tabiata kazandırdık. Kiminin tohumlarını ürettik, hala tohumlarını elimizde saklıyoruz; depoluyoruz. Münasebetiyle bu cinslerin popülasyonlarını güçlendirdik ve geleceğe bu cinsleri kazandırmaya, onların sürdürülmesine katkıda bulunmaya çalıştık. Çoğaltmak için çoklukla bitkilerden aldığımız tohumları kullanıyoruz. Şayet tohum bulamazsak ya da tohumların çimlenme oranı çok az olursa yaprakları yahut sürgünleri kullanıyoruz” diye konuştu.
‘GÜVENLE TOPRAĞA AKTARIYORUZ’
Bitkinin laboratuvar sürecini de anlatan Doç. Dr. Acemi, “Laboratuvara getirip bunları evvel dezenfekte ediyoruz ve daha sonra yapay besiyerlerini kültüre alıyoruz. Evvel sürgünleri çoğaltıyoruz; çoğaltılan sürgünleri daha sonra köklendiriyoruz. Köklendirilen sürgünler, daha sonra toprağa alıştırılıyorlar. Toprağı alıştırdıktan sonra dış ortama aktarılıyorlar ama dış ortama aktarmadan evvel anaç bitkiyle tıpkı genetik yapıya sahip olmalarını denetim etmek açısından genetik tahliller yapıyoruz. Şayet anaç bitki ile tıpkı genetik yapıya sahiplerse ve bir genetik değişikliğe sebep olmadıysak bunları emin olarak ve inançla toprağa aktarıyoruz” dedi.
‘TIBBİ AÇIDAN DA KIYMETLİ BİTKİLER ÜZERİNE ODAKLANIYORUZ’
Tıbbi açıdan da değerli bitkilere odaklandıklarını söyleyen Doç. Dr. Acemi, “Yaptığımız çalışmalar yalnızca sürdürülebilir biyoçeşitlilik açısından, tabiat muhafaza açısından, bitkileri çoğaltıp tabiata aktarma açısından değerli değil; birebir vakitte tıbbi açıdan da kıymetli bitkiler üzerine odaklanıyoruz. Bu bitkilerin tıbbi özelliklerini ortaya çıkarmak için, içerisindeki antioksidan hususları, içerisindeki fenolik unsurları ve kimi öteki ikincil bileşenleri ortaya çıkarıp, bitkilerin çeşitli tahlillerle tıbbi manada kullanılıp kullanılmayacağını ortaya koyuyoruz. Bu manada şayet bitkilerimiz, olumlu bir durum sergilerlerse, onların üzerine odaklanıp bitkilerin içerisinden bu eserleri almak yahut onları çoğaltmak üzerine odaklanıyoruz” diye konuştu.
Amaçlarının ülkenin biyoçeşitliliğine katkıda bulunmak olduğunu söyleyen Doç. Dr. Acemi “5 yıl evvel başladığımız bu çalışmada aslında en büyük gayemiz, Kocaeli ili özelinde ülkemizin biyoçeşitliliğine katkıda bulunmaktır. Tıpkı vakitte Kocaeli, bir sanayi kent olarak bilinmekte ancak Kocaeli’nin içerisinde endemik ve varlıklı bir biyoçeşitlilik bulunmakta. Bu, birebir vakitte Kocaeli’nin farklı ekosistemleri içerisinde barındırmasından kaynaklanmakta. Kıyı kumulları, dağlar, bunun yanında çeşitli mikro iklim katmanları bulunmakta. Hasebiyle bütün bu ekolojik sistemler Kocaeli’nin biyoçeşitliliğine katkıda bulunmaktadır. Biz de Kocaeli’nin biyoçeşitliliğini korumak için bu çalışmaları sürdürmekteyiz” dedi.
‘BU METOTLARLA BİTKİ ÜRETİLMESİNİ GARANTİ ALTINA ALIYORUZ’
Doç. Dr. Arda Acemi, “Tabii yaptığımız çalışmalar, yalnızca bitkileri tabiata aktarmakla kalmıyor, burada her bitki için özel bir çoğaltım metodu geliştiriyoruz. Bitkilerin üretimi için geliştirdiğimiz metotları daha sonra bilimsel yayın olarak bilim topluluğuna duyuruyoruz. Bu sayede bitkiler, ileride rastgele bir tükenme tehlikesi altına girerse bu metotları kullanarak kısa müddette çok sayıda bitki üretilmesini garanti altına almış oluyoruz. Yaptığımız çalışmalar tıpkı vakitte Birleşmiş Milletler’in sürdürülebilir kalkınma maksatlarının 15’inci hususu kapsamında bulunmakta. Yani karasal hayatı sürdürülebilmesi, bunun desteklenmesi, buradaki biyoçeşitliliğin sürdürülmesi manasında yaptığımız çalışmalar bu unsurun içerisinde yer almakta” diye konuştu.
‘BİYOÇEŞİTLİLİĞE VE SÜRDÜRÜLEBİRLİĞE KATKI SAĞLAMAK ÇOK GURUR VERİCİ’
Ekipte vazife alan Kocaeli Üniversitesi Biyoloji Kısmı doktora öğrencisi Gizem Kırmaz da “Yüksek lisansımı da Kocaeli Üniversitesi’nde ‘doku kültürü’ üzerine tamamladım. Riva sığırkuyruğunun laboratuvar ortamında çoğaltılmasına çalıştım. Tehdit altında bir bitki ve biz bu bitkiyi laboratuvar ortamında çoğaltıp yaklaşık 400 adet, toprağa geri kazandırdık. Bu, biyoçeşitliliğe ve sürdürülebilirliğe katkı sağladığımız için çok gurur verici bir şey. Bu çalışma içerisinde olduğum için sahiden memnunluk duyuyorum” diye konuştu.